03.10.2023
Pracownicy deklarują, że oczekują szkoleń językowych jako jednego z benefitów pozapłacowych, a firmy potrzebują, aby pracownicy znali język obcy potrzebny na danym stanowisku pracy. Dlaczego więc często szkolenia językowe nie przynoszą oczekiwanych efektów, a kursanci robią niewielkie postępy? Co można zrobić, aby szkolenia językowe w firmie były skuteczne?
Odpowiednia organizacja szkoleń to co najmniej 1/3 sukcesu. To jednocześnie jedno z najtrudniejszych zadań, ponieważ jeśli grupa liczy kilka osób, trudno dogodzić wszystkim. Firmy decydują się na organizację zajęć językowych zarówno przed rozpoczęciem, w trakcie, jak i po godzinach pracy. Wśród pracowników zawsze znajdą się osoby, które oczekują, że zajęcia będą się odbywały tylko i wyłącznie w godzinach pracy, jednak dla skuteczności nauki jest to niekorzystne rozwiązanie – pracownik oderwany w środku dnia od obowiązków zazwyczaj ma trudności ze skupieniem się, zdarza się również, że takie zajęcia są po prostu odwoływane. Bezpośrednio po pracy pracownicy są zazwyczaj zmęczeni i przyswajanie wiedzy jest słabsze. Najkorzystniejsze są zatem zajęcia poranne, na przykład o godzinie 7.00 rano, ze względu na świeżość umysłów, szybszą naukę i brak kolizji z pracą. Zazwyczaj zajęcia odbywają się zresztą z reguły raz w tygodniu i trwają 90 minut, dlatego nawet kursanci, którzy bardzo nie lubią wcześnie wstawać, są gotowi na takie poświęcenie. Z punktu widzenia skuteczności nauki, najlepsze są oczywiście zajęcia odbywające się dwa razy w tygodniu po 45 lub 60 minut, jednak taka częstotliwość możliwa jest głównie przy zajęciach online.
Jeśli kurs odbywa się w godzinach pracy, zachęcamy kursantów, aby w kalendarzu zapisali go sobie jako spotkanie biznesowe, a nie jako lekcję. Ta na pozór błaha wskazówka sprawia, że kursanci postrzegają zajęcia jako spotkanie związane z pracą, pomagające osiągnąć określone biznesowe cele, wyższe rangą niż „szkolna lekcja”.
Miejsce, w którym odbywają się kursy również ma duże znaczenie dla komfortu uczestników. Przestrzeń powinna być oddzielona i wygłuszona. Niekorzystne są przeszklone sale konferencyjne, w których każda przechodząca obok sali osoba, zerka na kursantów rozpraszając ich.
Czy istnieje pracownik, który nie chciałby, aby jego firma opłaciła w całości kurs językowy, w którym uczestniczy? Być może, ale pewnie byłby on wyjątkiem. Paradoksalnie, szkolenia, w kosztach których partycypują pracownicy, przynoszą lepsze wyniki niż te opłacane w całości przez pracodawcę. Wynika to z bardzo prostego mechanizmu – mniej szanujemy i mniej przykładamy się do tego, za co sami nie płacimy. Dlatego jeśli zależy nam, aby pracownicy angażowali się w zajęcia i naukę, warto, aby uczestniczyli w kosztach, choćby symbolicznie. Poziom dofinansowania może być różny, często od 50 do nawet 90% kosztów szkoleń biorą na siebie pracodawcy.
Odpowiednie dopasowanie uczestników kursu do grup to odpowiedzialność zarówno pracodawcy, jak i szkoły językowej, która prowadzi zajęcia. Optymalna liczebność grupy to 4-6 osób, co z jednej strony pozwala na interakcje i ciekawe ćwiczenia w parach lub grupowe, z drugiej daje lektorowi możliwość skupienia się na potrzebach wszystkich uczestników. Ważne jest, aby poziom znajomości języka kursantów w ramach jednej grupy był jak najbardziej zbliżony. Duże rozbieżności w tym zakresie wpływają na trudność w dopasowaniu zajęć do potrzeb uczniów – jeśli lektor skupi się na najmocniejszych kursantach, słabsi będą zdemotywowani, a jeśli na słabszych, mocni będą się nudzić i również ich poziom motywacji spadnie.
Bez dobrego nauczyciela nie ma skutecznego kursu językowego. Weryfikacja zdolności pedagogicznych jest bardzo prosta i szybka, ponieważ uczestnicy przekazują informacje zwrotne o nich w ankietach. Dlatego wiemy dokładnie co dla kursantów oznacza dobry lektor.
Najbardziej doceniani są nauczyciele, którzy są wymagający. Odpowiedź ta pojawia się w większości ankiet. Wymagający nie znaczy jednak, że zasypuje uczestników kursów zadaniami. Chodzi raczej o precyzyjnie przygotowane lekcje, określanie celu lekcji i konsekwentne realizowanie go.
Ważne dla uczestników jest również zachowanie balansu pomiędzy zaplanowanymi zadaniami, a podążaniem za ich potrzebami. To również bieżąca weryfikacja tego, czego uczestnicy się nauczyli, poprzez krótkie zadania, skalibrowane do ich możliwości czasowych. Krótki fragment ciekawej książki dopasowany do poziomu znajomości języka ze słowniczkiem trudniejszych słówek i zwrotów, czy 5-minutowe zadanie gramatyczne nie wymagają wiele czasu, pokazują szacunek lektora do uczestnika, dla którego lekcje języka to tylko maleńki wycinek rzeczywistości, a jednocześnie pozwalają na robienie postępów i budują motywację do dalszej nauki.
Dobry lektor prowadzący zajęcia w formie konwersacji potrafi robić to w taki sposób, aby zajęcia miały cel, a następnie moderuje rozmowy w taki sposób, aby zrealizować określone tematy, zwroty, słownictwo, które na koniec lub nawet przed zajęciami przekazuje kursantom w postaci słowniczka. Spójność konwersacyjnej formy zajęć jest szczególnie ważna, w przeciwnym razie kursanci mogą mieć wrażenie, że lektor przyszedł na lekcję na towarzyskie rozmowy, a nie do pracy.
Forma przekazu wiedzy, metody pracy, umiejętność przygotowania ciekawych treści, a także zdolności komunikacyjne umożliwiające dopasowanie do uczestników to kolejne cechy skutecznych lektorów – uczestnicy rzadziej nazywają je wprost w ankietach, jednak są to kryteria, którymi kierują się szkoły językowe dobierając kadrę. Ważna jest też zwyczajna „chemia” pomiędzy lektorem, a uczestnikami. Gdy jej brakuje, to nawet jeśli wszystkie inne warunki wpływające na skuteczność szkolenia będą spełnione, kurs będzie szedł jak po grudzie, a motywacja uczestników będzie niska. Szkoła powinna w takiej sytuacji szybko reagować i zaproponować grupie zmianę osoby prowadzącej.
Nauczyciele charyzmatyczni mają z reguły lepsze noty w ankietach, ale charyzmę uczestnicy widzą zarówno w lektorce-hipisce z kolorową torbą, jak i w stonowanym, spokojnym lektorze.
Na motywację pracowników do nauki wpływa to, jaki program zajęć zaproponuje lektor. Powinien on być użyteczny i angażujący. Mówiąc o użyteczności, mamy na myśli przydatność biznesową. Wiele zależy od poziomu znajomości języka uczestników, jednak sprawdzają się elementy języka branżowego, przygotowanie pod kątem uczestnictwa w spotkaniach biznesowych czy prezentacji. Czyli wszystko to, co przyda się pracownikom w codziennym życiu zawodowym.
Zasadniczo lektor powinien poznać cele firmy i cele pracowników, aby przygotować zbieżny z nimi program kursu. Wyzwaniem bywa, gdy w ramach jednej grupy uczą się pracownicy różnych działów, potrzebujący różnego zakresu słownictwa, mający różne cele. W tym wypadku ważne jest, aby uczestnicy szkolenia byli tego świadomi, mieli zdefiniowane własne cele oraz aby lektor potrafił balansować pomiędzy potrzebami wszystkich kursantów.
Na początku współpracy ze szkołą językową pracodawcy często deklarują: „język jest ważny” lub „języki językami, ale praca ma być wykonana”. To lektor jest dla firmy, a nie firma dla lektora, dlatego od ustalenia celów należy rozpocząć.
Na liście sytuacji, w których najczęściej potrzebny jest język obcy kursanci podkreślają formalne kontakty z przełożonymi i klientami, podróże służbowe, rozmowy telefoniczne, korespondencję i spotkania biznesowe, a także negocjacje czy prowadzenie prezentacji biznesowych. Celem dla nich może więc być swobodne prezentowanie i rozmowy podczas spotkań albo sprawne pisanie maili.
Aby kursy językowe przynosiły efekty w postaci podniesienia kompetencji językowych pracowników, ważna jest ich motywacja wewnętrzna. Być może stara się on o awans i znajomość angielskiego jest mu do tego konieczna. Być może chce zdawać egzamin zewnętrzny i otrzymać certyfikat, który zabierze w dalszą drogę zawodową. Być może pracodawca obiecał opłacić egzamin na certyfikat, jeśli pracownik go zda. Z naszych doświadczeń wynika, egzaminy zewnętrzne są silnym motywatorem. Pracownicy decydują się na certyfikaty biznesowe (np. Cambridge English: Business Preliminary (BEC Preliminary) – CEFR Level B1; Business Vantage (BEC Vantage) – CEFR Level B2 czy Business Higher (BEC Higher) – CEFR Level C1) albo certyfikaty potwierdzające ogólną znajomość języka na danym poziomie.
Na dobrej współpracy i skuteczności kursów językowych zależy wszystkim stronom zaangażowanym – pracodawcy, pracownikom i szkole językowej. Aby współpraca była prosta i przejrzysta, koordynator szkoleń z ramienia pracodawcy powinien mieć wgląd do „dziennika elektronicznego”, za pośrednictwem którego sprawdzi frekwencję, oceny i program szkolenia. Raz w roku szkolnym na zakończenie kursów powinien również otrzymać raport zbiorczy. Dokument też powinien zawierać informacje o podręczniku, materiałach z których korzystano, o poziomie startowym i poziomie na koniec roku jeśli się zmienił. Szkoła powinna również przygotować raporty dotyczące poszczególnych pracowników z wykazem ocen z poszczególnych umiejętności takich jak pisanie, czytanie, mówienie oraz ocenę końcową i opinię o słuchaczu z uwzględnieniem jego mocnych i słabych stron.
Aby szkolenia językowe były skuteczne, koordynatorzy po stronie pracodawcy muszą się sporo nagimnastykować. Kryteriów i aspektów, które powinni wziąć pod uwagę jest cała lista, jednak gra jest warta świeczki – na końcu tej drogi jest zadowolony pracownik, który podnosi swoje kompetencje i pracodawca, który ma dobrego, zmotywowanego członka załogi, dbającego o rozwój swój i firmy. A towarzyszem w drodze jest szkoła językowa, która jest wspierającym i współpracującym partnerem.
bok@britannia.pl